HOME > JAARPROGRAMMA > LEESGROEPEN DF BEV ZUID > RECENSIES > Octopus Dei
N.a.v. het overlijden van Aster Berkhof (september 2020) , las Davidsfonds Leesclub Haasdonk één van zijn boeken, Octopus Dei.
Omdat de Corona omstandigheden blijven aanhouden, nam de Leesclub haar toevlucht tot een online meeting. Acht lezers namen deel aan de eerste zoomsessie ooit van de club, het beviel hen.
Anderen verkozen het mailen .
Lees hier wat het hen bijgebracht heeft aan verwondering , empathie , onbegrip, teleurstelling , leesplezier , kennis, ...
Lutgarde
De Leesclub en het boek
Samenvatting
Het boek Octopus Dei laat ons kennismaken met een invloedrijke familie die verscheurd wordt doordat één van de kinderen zich aansluit bij een sekte. Het verhaal sleept u mee van de hemel naar de hel in een helder geschreven verslag. Zowel invloed als inkomen worden op de helling gezet door het fanatieke karakter van de zoon die alles in dienst zet van de sekte die zich Deo Nostro laat noemen en onder de invloed staat van een afgescheurd lid van Opus Dei, Lothar Mund. Ze hebben vertakkingen in heel de maatschappij en tot in de hoogste rangen van de katholieke kerk.
Uiteindelijk maakt de zoon zichtzelf door zijn onverzettelijkheid onmogelijk als lid van de sekte en wordt hij uitgesloten. Voor de familie komt er daardoor weer ademruimte, maar niks zal nog hetzelfde zijn.
Ik vond het een goed geschreven roman met een leerrijk gegeven ivm werking van sekten en hun leden.
Het roept vragen op over de maatschappij en de invloed van groeperingen en individuen. Het opent daarmee ook de ogen om sommige gebeurtenissen anders te bekijken.
Kortom, een aanrader!
Franky
In zijn boek klaagt Aster Berkhof eigenlijk de machtspraktijken van het echt bestaande Opus Dei aan. Het was zeer gewaagd om dat toen te doen. Door er ‘Octopus’ van te maken, dekt hij zichzelf wel in.
Vele zaken in het verhaal, waren ook in de realiteit gangbare praktijken. Ik durf zelfs stellen dat dit nu nog gebeurt, in verschillende gemeenschappen, onder het mom van ‘religie’.
In tegenstelling tot veel van zijn eerdere boeken die eerder speels en licht waren, zal hij hier niet idealiseren maar zelfs choqueren. Dat was men van deze schrijver niet gewoon. Ik ben er ook zeker van dat hij daar ook moeilijkheden door ondervonden heeft, maar dat kan ik niet concreet aanwijzen.
Dat sekten en mentale invloed in het algemeen zo ver kan reiken, is iets dat veel mensen niet beseften /beseffen. Toch is het geen volledig negatief verhaal geworden, al is het dat in de realiteit helaas soms wel. Het is wel een verwijzing naar het feit dat mensen graag houvast vinden en dat zij liever steunen op onveranderbare regels, ook al drijven die hen de vernietiging in.
Het feit dat er een soort parallelle gedachtegang wordt gevolgd door de zoon, duikt nu ook op bij groepen mensen die zich laten beïnvloeden door foute berichtgeving (à la Trump, complottheorieën rond vaccinatie…). Voor mij is dit een belangrijk bericht: luister naar elkaar, sta open voor verschillende visies, durf een mening wijzigen, leer elke dag bij.
An
Toen we beslisten een boek van Aster Berkhof te lezen, meende ik me te herinneren dat de boeken die ik van hem gelezen heb in mijn jonge jaren, redelijk "simplistisch" waren.
Nu bij het lezen van Octopus Dei heb ik totaal niet die indruk, integendeel; ik vind het echt goed geschreven. Dus ofwel was ik toen een stuk pienterder ofwel ben in er veel van vergeten (ik weet niet wat van de 2 het beste is😏).
Bij de samenvatting kan ik me grotendeels aansluiten. Toch vind ik de familie ook niet onbesproken, namelijk de rijkdom en daardoor de macht en invloed die ze uitoefenen en willen vasthouden in het openbare leven, kan ook wel tellen.
Het boek is uitgegeven in 1992, maar de sfeer is tientallen jaren vroeger, naar mijn aanvoelen.
Toch blij dat we voor Aster Berkhof gegaan zijn, het was weer iets totaal anders tussen onze keuze.
En misschien is het wel wat gedateerd maar toch nog de moeite waard te lezen.
Maria
Het gaat over een geheim religieus genootschap en een katholieke, invloedrijke familie met vele contacten met de politieke en kerkelijke macht. 8 kinderen, vader is een handig lobbyist met zijn Middenstandsverbond met bank en ledenkrant, ‘zijn’ school, moeder houdt zich bezig met goede werken. Behorend tot de katholieke pijler maar heel tolerant en open. Een relatie van de kinderen met iemand van moslim of joodse godsdienst is geen probleem. Extremisme in die godsdiensten komt via hen aan bod.
De structuur van Opus Dei / Deo Nostro wordt beschreven. Priesters in topfuncties, leken met goede diploma’s en een goed inkomen dat voor een deel naar de sekte gaat, hulporganisaties die helpen met de financiën. Alles draait rond macht, geld en invloed verwerven (p33-34). Goed beschreven ook hoe ze jonge mensen lokken (scholen, studie-, sportclubs), hen inpalmen met rituelen, hen vervreemden van hun familie. Hoe delicaat het moet aangepakt worden om iemand uit de greep van de sekte te krijgen (hun brein is beschadigd).
De familie raakt wat opgebouwd is door vorige generaties kwijt aan het genootschap. Het wordt bewerkstelligd door een van de zonen die een fanatiek lid is en daar een hoge functie heeft.
Het verhaal speelt zich af in de tijd van paus Johannes-Paulus II. In meerdere hoofdstukken wordt verwezen naar een link tussen de paus en Opus Dei. Geïnfiltreerd in de hele wereld, in banken, bedrijven, universiteiten, media, regeringen, hotels (oa. p 209). De belangrijke dingen moeten op het voorplan blijven (p255).
Een goed leesbare, gedetailleerde, gedreven en spannende roman.
De laatste paragraaf van een hoofdstuk is vaak boeiend. Hieronder enkele pagina’s die ik tijdens het lezen genoteerd heb:
(p15) vader ..dat je bevriend kunt zijn met iemand die een andere mening heeft..
(p27) Ruth “daar leefden we toch niet voor, om die verschillen te zien.”
(p35) Wanneer men zag over welke aardse machten Opus Dei-leden beschikken (..) om binnen te dringen in maatschappelijke machtsorganen en daar beslag op te leggen.
(p129) Een wereld bevolkt met mensen die weer gehoorzamen.
(p133) ”Waarom wil iedereen altijd maar laten weten van welk ras, soort of geloof hij is?”
(p150) ”..loens gekuip, laster, het verheffen van bijgeloof en vervallen oude gebruiken tot hedendaagse dogma’s..”
(p183) totus tuus, de leus van de paus, de verdachte dweepzucht daaronder. Helemaal de uwe. Vraag maar, we doen het
(p219)...geloof was voor de betrokken personen iets heiligs...dat er niets heiligs is aan een geloof..
Linda
Ik heb het boek vroeger gelezen, het is geschreven in 1992. En dat voel je, het is verouderd.
Het gaat over een ‘geloofsgroep’ geïnspireerd op ‘Opus Dei’.
Het is erg goed gedocumenteerd. Maar het is teveel in één.
Zoon en tweelingzus treden toe tot ‘deo Nostro’.
De jongste zoon, Tom, de ik-figuur is verloofd met een Joodse, en een andere zoon Cedric is verloofd met een Syrische (Islam).
Een zus is bij de ‘groene’ en een ander broer is – gematigd - priester.
Erwin wordt dus een fanatiek lid van de ‘sekte’. Doordat hij niet aanvaard wordt en tegengewerkt, vernietigt hij heel het imperium van de familie Van Marcke (school, bank, verzekering, vereniging,….)
Het is een ongelooflijke aanval op alles wat geloof, fundamentalisme, de paus, de bisschoppen, de politiek……. betreft.
Wel soms knappe psychologische inzichten. Veel gebeurt vanuit ‘boosheid’ en angst.
Overdreven, niet echt een aanrader.
Lutgart
Ik ben blij dat de suggestie kwam om dit boek te lezen n.a.v. het overlijden van de schrijver.
Ik las het boek toen het uitkwam in de jaren negentig, maar ik heb het nu met andere ogen gelezen omdat de tijd veranderd is en omdat ik veeeeeeeeeeel ouder ben geworden.
Ik vond het een goed boek.Het is in een mooie taal geschreven, de schrijver is dan ook een taalkundige en dat merk je.
Het onderwerp laat ons nadenken, en daarom vind ik het nog wel bij deze tijd horen. Ook nu wordt godsdienst vaak gebruikt en gebeuren er in naam van God heel lelijke dingen.
De familie doet mij terug denken aan mijn jeugd, aan onze parochie, aan de notabelen in de parochie. Nu niet meer zo, of misschien meer onherkenbaar. Macht zal nog altijd wel aantrekkelijk zijn voor sommigen.
Ik noteerde enkele fragmenten i.v.m. met de mooie taal die ik eerder aanhaalde:
Hfdst 8 – eerste paragraaf.
Schrijver gebruikt herhaling. Hoe.. Hoe… Hoe…
Hfdst 11 - beschrijving van zus Riet
Hfdst 33 - Gebruik van veel bijvoeglijke naamwoorden, die een prachtige taal geven, misschien net een beetje te veel.
…”mijn behoorlijk gestoffeerd, redelijk goed geordend, klassiek geschoold brein
en mijn welopgevoede, op straffe van beginselen gegrondveste, naar iedereen zei vrij selecterende wil, hadden de vuisten willen zijn van een oude holemens…”
Ben een beetje jaloers op zijn manier van schrijven.
Irene
Ludo Abicht over het boek
in Streven, jaargang 60, 1993 pp 282-283
"Octopus Dei is een lineaire, door een ik-figuur vertelde roman over de ongelijke strijd tussen een traditioneel maar postconciliair ‘vooraanstaand Vlaams gezin’ (CVP, christelijke middenstand, kerkfabriek, maar kinderen die niet allemaal kerkelijke gehuwd zijn, één dochter als docente aan de VUB en een tweede dochter met uitgesproken contestataire allures) en een ‘Opus Dei’-achtige nieuwe organisatie ‘Deo Nostro’. Ongelijk, omdat de strategische samenwerking tussen het Vaticaan, de lokale bisschop en ‘Deo Nostro’ onvermijdelijk tot de ondergang van dat gezin moet leiden wanneer blijkt dat ze zich verzetten tegen de groeiende invloed van dit geheime genootschap.
Octopus Dei, de naam zegt het al, is een polemisch essay tegen de verrechtsing van de katholieke kerk in het algemeen en de opkomst van ‘Opus Dei’, onder welke vlag ook, in het bijzonder. Het is een goed gedocumenteerd essay, waarin Berkhof ondanks de doorvoelde woede tracht zo objectief mogelijk te blijven: telkens wanneer hij geen volledige zekerheid heeft, citeert hij zijn bronnen en noemt hij de gebeurtenis ‘waarschijnlijk, maar niet absoluut zeker’.
De zwakheid van dit boek ligt in de vermenging van episch verhaal en essay: de auteur laat niets aan de interpretatie of analyse door de lezer over. Het verhaal zelf boeit als een nachtmerrie of een vlotte SF film. Je wil weten wat er gebeurt en je voelt tot het einde de spanning van de hoofdfiguren mee. Maar als lezer van het essay had je liever een neutralere toon gehoord omdat in dergelijke gevallen de afstandelijkheid meer overtuigt dan de heilige woede. Want indien ook maar een fractie van wat in dit boek als waarschijnlijk wordt vermeld inderdaad waar is, dan ziet het er slecht uit voor diegenen die binnen de kerk verder willen werken in de geest van het Tweede Vaticaans Concilie. Berkhof plaatst dit gevaarlijke katholieke integrisme in het raam van het fundamentalisme dat hij (in dit boek) zowel bij fanatieke joden als Iraanse sjiïeten ontmoet. Literair-technisch is dat enigszins kunstmatig, maar inhoudelijk versterkt het de geloofwaardigheid van het in de roman verborgen essay."
□ Ludo Abicht
U en het boek
Hebt u het boek gelezen? Hoe waardeert u het? Wil u er iets over kwijt?
Over Aster Berkhof
Aster Berkhof, jarenlang een van Vlaanderens meest gelezen auteurs, schreef 101 romans. De titels hieronder zijn slechts een kleine greep uit zijn oeuvre. Aster Berkhof is een pseudoniem, naar de asters die onder de berken groeiden in de tuin van zijn ouderlijk huis. Zijn echte naam was Lodewijk Paulina (Lode) Van Den Bergh, geboren in Rijkevorsel op 18 juni 1920, overleden in Brasschaat, op 29 september 2020, een paar maanden nadat hij er uitvoerig gevierd was voor zijn 100e verjaardag.
Biografie
Lode Van Den Bergh volgde lager onderwijs in de gemeenteschool van Rijkevorsel Sint-Jozef, waar zijn vader hoofdonderwijzer was en zijn moeder onderwijzeres. Hij groeide op in een welgesteld gezin. Zijn moeder kwam immers uit een aristocratische boerenfamilie. Haar vader, Jan Leestmans, was vele jaren burgemeester geweest van Merksplas. Reeds in zijn jeugd voelde hij zich onbehaaglijk bij het grote verschil in welstand tussen zijn wereld en die van de andere jongens. Dit onbehaaglijk gevoel is hem zijn hele leven bijgebleven en zo kwam hij met zijn pen in opstand tegen onrechtvaardigheid.
Hij studeerde in de richting Grieks-Latijnse humaniora aan he…
Een paar maanden na zijn eeuwfeest, overleed hij. Bekijk HIER de VRT reportage n.a.v. zijn overlijden.
Over Opus Dei
Zegel van het Opus Dei
'Een kruis omvat de wereld'
Letterlijk betekent Opus Dei 'Gods Werk'. In 1928 werd de 'Prelatuur van het Heilig Kruis en van het Werk van God', zoals de volledige officiële benaming luidt, gesticht door José María Escrivá de Balaguer y Albás, of zoals in het Nederlands naar hem verwezen wordt, Jozefmaria Escrivá. Deze Spaanse priester werd in 2002 heilig verklaard. De Opus Dei beweging was tegen dan uitgegroeid tot een machtige congregatie, overal ter wereld.
De Weg, geestelijke overpeinzingen, is zijn bekendste en meest verspreide boek.
Vanaf 1950 ontwikkelde Escrivá, die dan al verhuisd is naar Rome, zelf of in samenwerking met partners talloze sociale initiatieven op diverse gebieden: beroepsopleidingen, agrarische vormingscentra, universiteiten en scholen, ziekenhuizen, medische posten, enz.
In 1941 wordt Opus Dei in Spanje erkend als een 'vrome vereniging', in een poging komaf te maken met kritiek, onbegrip en tegenwerking binnen de eigen kerkelijke kringen. In 1947 krijgt het ook een pauselijke goedkeuring. In 1982 wordt het stevig verankerd binnen de Kerk als 'personele prelatuur' door paus Johannes Paulus II.
Een personele prelatuur is een kerkelijke organisatiestructuur met een specifieke pastorale taak, die autonoom werkt, niet gebonden is aan een bepaald gebied (zoals een bisdom) maar alleen verantwoording verschuldigd is aan de paus. Aan het hoofd staat een door de paus benoemde prelaat die bisschop kan zijn. Zowel priesters als lekengelovigen, mannen en vrouwen, maken deel uit van de beweging. Allen staan ze midden in het leven, het is immers geen kloosterorde.
Meer weten? Op de website van Opus Dei leest u er meer over.
In de loop der tijd kwam Opus Dei meermaals in een kwaad daglicht te staan, mede door zijn invloed en verwevenheid (vandaar de titel 'Octopus Dei') in politieke, zakelijke en financiële kringen. De beweging blijft tot de verbeelding spreken. Rechts, elitair, raadselachtig, geheimzinnig, machtig, ... het zijn maar een paar labels die als een waas rond Opus Dei blijven hangen.
Wil u ook hierover meer weten? Op deze websites leest u er meer over, die van het Nederlandse Mens en Samenleving bijvoorbeeld. Of in dit artikel in De Standaard en het aanverwante op dezelfde webpagina, in de nasleep van de Da Vinci Code, waarin Dan Brown in2006 Opus Dei sterk in het vizier nam.
Sedert 2017 heeft Opus Dei een nieuwe prelaat, terug een Spanjaard. In dit artikel leest u meer over Opus Dei nu.
Misschien helpt deze info u om de context rond 'Octopus Dei' beter te begrijpen.
Vertel anderen over ons. Deel deze webpagina met uw netwerk.
Reactie plaatsen
Reacties