gepost 10/10/2021

HET BOEK EN HET VERHAAL 

In de jaren voor en na de Tweede wereldoorlog kozen vele jonge mensen in Vlaanderen voor een bepaalde kloosterorde of congregatie en werden broeder of pater of kloosterzuster. Dat gebeurde ook in de West-Vlaamse familie van René de Vos, waar Godelieve, de tweede van een gezin van zes kinderen, zich geroepen voelde tot het kloosterleven en missiezuster wpu worden. ‘De mens wikt, God beschikt,’ zegt de volksmond. Johan de Vos, de jongste broer van Godelieve, verzamelde na de dood van zijn zus in 2003 talloze brieven, vele privéfoto’s en verschillende verhalen van zussen en een broer, en schreef een heel gedetailleerde en rijk geïllustreerde biografie over zijn zus-kloosterlinge in Cleveland. Dit vulde hij aan met zijn eigen ervaringen tijdens zijn reizen in de Verenigde Staten. (uitgev. Houtekiet, 2014)

Het boek vertelt het verhaal van Godelieve, een meisje uit een groot, katholiek, niet onbemiddeld Brugs middenstandsgezin, die non wordt in een streng klooster van de orde van de Arme Klaren in Amerika.  Als jong meisje is ze een vrolijke rebelse meid die in het gezin enigszins uit de band springt en op slinkse wijze de taken die er moeten gebeuren telkens kan ontduiken, zonder enig gevoel van gêne. Dat wordt grotendeels vergoelijkt door haar moeder, wiens lievelingetje ze is, en haar zus Hedwige, die haar taken dikwijls overneemt. Hedwige zal later ook de tussenpersoon worden in haar verdere leven. De moeder in het gezin is  een zeer katholieke vrouw, de vader gaat enigszins losser om met die godsdienstzin. 

Op zeer jeugdige leeftijd realiseert Godelieve zich dat ze een missie heeft, ze wil intreden in het klooster om missiezuster te worden. Dat doel zal ze evenwel nooit bereiken, omwille van haar zwakke gezondheid die haar een andere richting in het kloosterleven instuwt. Ze kiest voor een comtemplatief leven bij de Arme Klaren, niet dicht bij huis maar in de conservatieve Verenigde Staten.

Haar keuze wordt thuis niet met open armen ontvangen en brengt enigszins onbegrip mee in het gezin. De invloed van de parochiepriester, een huisvriend, die, kenmerkend voor die tijd, in elk groot gezin wel een religieus wil ronselen, is groot en mee bepalend voor de roeping van Godelieve. Dat het meisje bovendien wil intreden in een strenge kloosterorde met uitgesproken regels maakt haar ouders en familie niet echt blij. Vooral het feit dat het werelds contact nihil is evenals contact met de familie, ligt moeilijk. 

In het klooster telt voor haar alleen nog de Regel, ze wordt voor het gezin een verre vreemde. 

Broer Johan, met wie ze maar weinig contact heeft omdat ze al kort na diens geboorte vertrekt,  probeert in het boek chronologisch haar diep gelovig leven te reconstrueren aan de hand van foto’s en verhalen van de gezinsleden en de familie. Het ongeloof bij de schrijver evolueert van onbegrip, - hoe een jonge vrouw vrijwillig kiest voor een leven van gebed, soberheid en  weinig of geen contact achter tralies-, naar bewondering en begrip voor haar keuze.

WAT HET BOEK OPROEPT

De schrijver verwoordt het verhaal op een sobere maar efficiënte manier, waardoor er een vlotte leesstijl ontstaat. Bovendien is het ook indringend genoeg om de lezer geboeid te houden, alhoewel ik niet uit eigen beweging naar dit boek zou grijpen. 

Het verhaal achter dit boek intrigeert mij wel omdat het geschreven is  tegen de religieuze achtergrond van die tijd, waarin strenge regels, op het militaire af, afgedwongen en bewaakt worden door de kloosterorde, vanaf het moment van intrede. De onthouding van voedsel, de sobere hygiëne, het verbod op familiecontact moeten zwaar om dragen zijn geweest. Daarom is het des te opvallender dat Godelieve, die onder het zware juk van een kloosterorde leeft en uit wiens verhaal toch ook wantoestanden naar voor komen van uitbuiting van de jonge onwetende vrouw die ze is, toch beschreven wordt als een zielsgelukkige non die haar leven in dienstbaarheid doorbrengt.

De hiërarchie in die tijd binnen de orde van de Poor Clare Colettines (PCC ) stemt tot nadenken, evenals het bijwijlen weinige empathisch vermogen van sommigen. 

Ik heb in dit boek veel 'herkend',  omdat ik die vorm van godsdienstbeleving zelf nog gedeeltelijk heb meegemaakt. Het bruidskleed bij de intrede, bijvoorbeeld, is een duidelijk herkenbaar iets uit die periode. De schrijver katapulteert je als het ware terug in de tijd. Zeker oudere mensen zullen zich hierdoor aangesproken voelen.

Ik noteerde enkele zinnen die me intrigeerden of die ik mooi verwoord vond.

Er wordt gebabbeld, gegeten, gebeden en veel verzwegen. (p13)

De eeuwigheid is niet de vervulling van ons diepste verlangen maar onze nachtmerrie. (p80)

Jezus, de schoonste onder de zonen onder de mensen. (p99)

De gewone slotkloosternonnen zijn als mollen in een netwerk van gangen en gewoontes in een eigen wereld. (p137)


Ik was niet echt enthousiast om het boek te lezen maar het was wel de moeite waard om een realistisch beeld te krijgen van het leven en werken van slotzusters. Je realiseert je daarbij duidelijk dat er voor sommige mensen effectief zoiets bestaat als een 'roeping', die hun keuzes in het leven stuurt.
De Arme Klaren spraken ook mij aan als kind omdat er in onze buurt in Sint Niklaas ook een slotklooster van die orde was. Je kon er 'dingen vragen' in ruil voor eten, waarop de kloosterzusters dan voor die intenties baden. 

Persoonlijk denk ik dat het een boek is dat je niet echt aan iemand kan aanraden, maar dat het, eens je het in handen krijgt, toch intrigeert, ook omwille van de vele foto’s die werden toegevoegd. De beschrijvingen erbij zijn, wat mij betreft, té uitgebreid maar wellicht vanuit het oogpunt van de schrijver wel waardevol.

OVER DE DRIJFVEER VAN DE SCHRIJVER OM DIT BOEK TE SCHRIJVEN

Na haar dood gaat Johan de Vos, een nakomertje die zijn zus nauwelijks gekend heeft op zoek naar zijn diep gelovige zus aan de hand van brieven, talloze privéfoto’s, verhalen van zijn broer en zussen en wat hij zelf nog hoorde en zag tijdens zijn reizen naar Amerika.
Eerst is er zijn eigen ongeloof over haar keuze, maar stilaan groeit bij hem begrip en empathie , bewondering en veel liefde voor haar
keuze die, zoals blijkt,  een vrije keuze is.
Het boek overstijgt daarmee het portret van een particuliere non en van een particulier gezin en biedt dan ook een inkijk in het katholieke leven van
voor en na de tweede Wereldoorlog.
De schrijver heeft dit uiterst efficiënt en ontroerend opgetekend in zijn boek en verluchtigd met de vele foto’s.

DE SCHRIJVER TE GAST IN LEESCLUB HAASDONK 

Johan De Vos was zichtbaar verheugd dat zovelen zijn boek gelezen hadden en daarover ook met hem van gedachten wilden wisselen. Het was voor ons dan ook een eer om met de 79-jarige schrijver van het boek te mogen kennismaken.
Mijn eerste indruk van de schrijver was wat verwarrend. Maar toen hij begon te vertellen, eerst aarzelend zijn woorden wikkend en wegend, daarna vanuit zijn hart, was mijn aandacht getrokken. Ergens sprak het mij aan om te vernemen hoe en wat de drijfveer was van het boek dat hij schreef.

Het werd een verrijkende, aangename avond, doorspekt met leuke anekdotes en grappige voorvalletjes, die hij meegemaakt had bij zijn korte contacten met zijn zus. Ook zijn visie over de gevolgen die de inkijk in het levensverhaal van zijn zus bij hem teweegbracht, was indrukwekkend. 

Hij uitte in het gesprek zijn liefde voor zijn zus, hoewel hij haar nauwelijks gekend heeft. Toch kwam, op latere leeftijd, toen hij haar schrijfsels vond, de drang om haar leven in boekvorm neer te schrijven.

Wat bijbleef? Zijn bezoek aan haar achter de tralies waarbij hij haar kon aanraken met één vinger. De zoetgevooisde stem van de oppernon (zo noemde hij de leidinggevende zuster) als hij belde naar het klooster. Zijn leven als onopgevoed kind, omdat hij zijn moeder vroeg verloor en zijn oudere vader met hem achterbleef. 'Ik schreef maar 3 keer per jaar een brief want het was gratis en ik was het gewoon betaald te worden voor mijn schrijfsels en columns in tijdschriften en kranten.'

Al bij al een geslaagde avond waarbij de schrijver ons zelf een inkijk gaf in zijn werk.

Vera Van de Velde 

DE SCHRIJVER OVER ZIJN BOEK IN 'KERK EN LEVEN'

‘In het spoor van zuster Godelieve werd ik een stuk milder’

N.a.v. het verschijnen van zijn boek, publiceerde Kerk en Leven in 2014 een interview met de schrijver,  Johan De Vos. 

LEES HET HIER. 

LEES HIER MEER OVER DE GESCHIEDENIS VAN THE POOR CLARES OF NEW YORK, OP HUN EIGEN WEBSITE. 

Vertel anderen over ons. Deel deze webpagina met uw netwerk.